W świecie nauki nie ma zgody co do wieku krytycznego dziecka, po osiągnięciu którego nabywanie języka staje się dla niego trudne. Niemniej, naukowcy zgodnie popierają opinię, że im dziecko jest młodsze, tym łatwiej przyswaja sobie język, a jego zdolności w tym zakresie ulegają osłabieniu wraz z dojrzewaniem. Wynika z tego prosty wniosek, iż w celu transmisji języka opiekunowie powinni starać się maksymalnie wykorzystać okres wczesnego dzieciństwa, w którym przyswajanie języka jest dla dziecka najłatwiejsze. Jeśli język mniejszościowy jest językiem używanym przez rodzinę w domu i jest językiem, w którym opiekunowie mają wyższą kompetencję, to właśnie ten język powinien być od urodzenia przekazywany dziecku. Języka kraju osiedlenia dziecko z łatwością nauczy się później ze względu na wysoki status społeczny tego języka oraz powszechną obecność w otoczeniu. Jeżeli w domu używa się dwóch języków, nic nie stoi na przeszkodzie, aby od wczesnego dzieciństwa dziecko przyswajało obydwa języki jednocześnie [1].

Dzieci uczą się języka/języków w trakcie spontanicznych interakcji i zabawy z opiekunami. Proces przyswajania języka nie przebiega w tym samym tempie u wszystkich dzieci, a te z nich, które późno zaczynają mówić niekiedy czynią szybkie postępy w wieku późniejszym, doganiając w rozwoju językowym swoich rówieśników. Dziecko wychowywane w środowisku dwujęzycznym pierwsze pojedyncze słowa zwykle wypowiada w wieku ok. 12 miesięcy, czyli w tym samym czasie, co dziecko wychowywane w domu jednojęzycznym. Choć dwujęzyczni rodzice, mówiący do dziecka w różnych językach, mogą zastanawiać się, w którym z tych języków dziecko zacznie mówić, badania pokazują, że dalszy rozwój językowy dziecka nie zależy od tego, w którym języku wypowie ono pierwsze słowa. Należy też pamiętać, że w jednym języku dziecko może czynić szybsze postępy niż w drugim, szczególnie gdy nie otrzymuje takiej samej ilości i jakości bodźców w obydwu językach [3].

Dwujęzyczne dzieci niekiedy mieszają znane sobie języki, ale jest to zachowanie normalne dla wszystkich osób dwujęzycznych. Kiedy to robią, mogą kopiować zachowanie dorosłych lub po prostu używają słów, które w danym momencie lepiej pamiętają. Mieszanie języków nie jest oznaką dezorientacji dziecka, ale przejawem inteligentnego i twórczego wykorzystania wszystkich środków komunikacyjnych, jakie ma do dyspozycji, by przekazać określone informacje. Dzieci potrafią rozróżniać języki już w pierwszych miesiącach swojego życia, zwracając uwagę na różny rytm mowy [2]. Badania również pokazują, że już w wieku dwóch lat dzieci potrafią dostosować język komunikacji do osoby, z którą rozmawiają [4]. Dzieci uczą się zasad komunikacji społecznej i mieszają języki strategicznie, tak jak czynią do osoby dorosłe, aby osiągnąć określone cele komunikacyjne. Osoby dwujęzyczne mieszają języki, aby:

1) wyrazić coś w języku, który lepiej się do tego nadaje;

2) podkreślić wagę jakiejś informacji, w języku, który zrobi na rozmówcy większe wrażenie;

3) przyciągnąć uwagę rozmówcy;

4) zaznaczyć swoje pochodzenie etniczne

5) wykluczyć osobę z rozmowy [5].

Rodzice powinni wiedzieć, że dzieci dwujęzyczne przechodzą przez te same etapy rozwoju językowego co dzieci jednojęzyczne. W wieku 18-24 miesięcy dziecko powinno szybko powiększać zasób wypowiadanych słów. W wieku ok. 24 miesięcy większość dzieci zaczyna wypowiadać kombinacje dwóch słów, a krótkie zdania w wieku 30-36 miesięcy. W wieku 36 miesięcy wiele dzieci rozpoznaje rymujące się słowa, ale tylko niektóre potrafią dzielić słowa na sylaby czy głoski. Badania pokazują, że dzieci w okresie od 19 do 26 miesiąca życia przechodzą przez bardzo podobne fazy rozwoju gramatyki języka co ich jednojęzyczni rówieśnicy [6]. Dziecko czteroletnie zwykle potrafi posługiwać się złożonymi zdaniami i jest w większości zrozumiałe dla osób dorosłych używających tego samego języka [3]. Prawidłowo rozwijające się dwujęzyczne dziecko przedszkolne często ma mniejszy zasób słów w każdym ze znanych sobie języków od swoich jednojęzycznych rówieśników. Jego całkowity zasób słów w obydwu językach będzie zwykle jednak taki sam jak u dzieci jednojęzycznych, a niekiedy nawet większy. Jeśli w trakcie zabaw zaczniemy wprowadzać litery i dźwięki, które te litery reprezentują, dzieci mogą rozpocząć naukę czytania bardzo wcześnie, tzn. już w wieku 6 miesięcy [2].

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie dwujęzyczne dzieci są takie same i nie rozwijają się w takim samym środowisku. Czynniki inne niż dwujęzyczność mogą mieć wpływ na tempo ich rozwoju językowego.

Literatura

[1] Bangma, I. & Riemersma, A. (2011). Multilingual Early Language Transmission (MELT). Mercator European Research Centre on Multilingualism and Language Learning.

[2] Byers-Heinlein, K., Burns, T.F & Werker, J.F. (2010). Bilingualism: Language and Cognition, 16(1), 32-48.

[3] De Houwer, A. (2009). Bilingual First Language Acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.

[4] Genesee, F.  & Nicoladis, E. (1996). Bilingual Language Acquisition1. McGill University, University of Alberta. Online document:  http://www.psych.mcgill.ca/perpg/fac/genesee/HDBK%20BFLA%20FINAL.pdf

[5] Grosjean, F. (1982). Life with Two Languages: An Introduction to Bilingualism. Cambridge, Mass: Harvard University Press.

[6] Lindholm K. J. & Padilla A. M. (1978). Language mixing in bilingual children. In  Journal of Child Language, vol.5 (pp. 327-335). Los Angeles: Cambridge University Press/University of California.