Według współczesnych badań nauka języka pierwszego w domu we wczesnym dzieciństwie jest bardzo korzystna dla dziecka, ponieważ staje się kognitywnym i komunikacyjnym fundamentem, na  którym wspiera się ogólny rozwój człowieka, a następnie rozwój języka drugiego. Niektórzy eksperci zalecają nawet, aby dziecko uzyskało możliwie wysoką kompetencję w języku pierwszym, używanym w domu, gdyż tylko wtedy przyniesie to wysokie korzyści kognitywne oraz językowe w nabywaniu języków kolejnych [6]. To zalecenie odnosi się oczywiście do dzieci, dla których język mniejszościowy jest językiem pierwszym nabywanym w kręgu rodzinnym, zanim dziecko pójdzie do przedszkola i szkoły, gdzie nauczy się języka dominującego. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby dziecko nabywało dwa lub więcej języków równolegle od wczesnego dzieciństwa, jak w przypadku dwujęzycznych domów, gdzie rodzice używają różnych języków w rozmowie ze swoimi dziećmi.

Od kilkudziesięciu lat badania konsekwentnie pokazują, iż dwujęzyczne wychowanie może dzieciom zapewnić pewną przewagę w rozwoju kognitywnym i społecznym nad dziećmi jednojęzycznymi. Okazuje się na przykład, że dwujęzyczne dzieci wypadają lepiej w zadaniach wymagających szybkich zmian wykonywanych czynności oraz zaprzestania wyuczonego działania [2]. Wynika to zapewne z tego, iż osoba dwujęzyczna musi często zamieniać jeden język na drugi, czyli zaprzestawać używania jednego języka, kiedy chce lub musi posługiwać się innym. Naukowcy wykazują także, iż już w wieku niemowlęcym dwujęzycznie dzieci mają przewagę nad niemowlętami jednojęzycznymi w zakresie wykorzystywania wiedzy wyniesionej podczas jednego doświadczenia podczas kolejnych doświadczeń w ich życiu [4]. Inne badania mówią o tym, że dla dwujęzycznych dzieci, wcześniej niż dla dzieci jednojęzycznych, znaczenie pojęć staje się ważniejsze niż ich powierzchniowa reprezentacja w postaci słowa. Bierze się to stąd, że od wczesnego dzieciństwa stykają się ze słowami w różnych językach, które mają to samo znaczenie. Dwujęzyczne dzieci zatem wyprzedzają dzieci jednojęzyczne w swoich zdolnościach interpretacji znaczenia o 2-3 lata [9].

Inna grupa potencjalnych korzyści wynikających dla dziecka z dwujęzyczności dotyczy samego języka i nabywania kolejnych języków. Znajomość więcej niż jednego języka zwiększa tak zwaną świadomość metajęzykową (ang. metalinguistic awareness), czyli ogólne rozumienie, jak funkcjonuje sfera dźwiękowa, gramatyczna i graficzna języka. Takie rozumienie ułatwia uczenie się kolejnych języków i wiele dwujęzycznych dzieci opanowuje język trzeci i kolejne w późniejszym wieku [1]. Badania sugerują także, że dzieci dwujęzyczne mają lepiej rozwinięte zdolności społeczne, co nie zaskakuje, ponieważ od wczesnego dzieciństwa poruszają się w skomplikowanym kulturowo środowisku. Dwujęzyczne przedszkolaki wykazują na przykład nieco lepsze od swoich jednojęzycznych rówieśników zrozumienie dla różniących się myśli, koncepcji, perspektyw oraz intencji [3, 8].

Niemniej, należy także zauważyć, iż coraz częściej pojawiają się wśród naukowców głosy, że w ostatnich latach literatura niekiedy przerysowywała kognitywne zalety dwujęzyczności oraz przewagę osób dwujęzycznych nad osobami jednojęzycznymi w tym zakresie. Faktem jest, że nawet jeśli taka przewaga istnieje, nie jest ona wyraźna i badacze dowodzą jej używając bardzo precyzyjnych metod badawczych. Nowe australijskie badania przeprowadzone z udziałem 5000 przedszkolnych i wczesnoszkolnych dzieci donoszą na przykład, że znajomość języka drugiego, innego niż angielski, nie miała wpływu na osiągnięcie przez dzieci wcześniejszej gotowości szkolnej, ani na ich postępy w nauce czytania, pisania i liczenia [10]. Wydaje się także, że niektóre korzyści kognitywne przypisywane dwujęzyczności można uzyskać również przez inne rodzaje stymulacji dziecka, na przykład poprzez wczesny kontakt z muzyką i naukę gry na instrumencie muzycznym [5].

Na koniec trzeba jednak mocno podkreślić, że istnieją inne, niekwestionowane korzyści, dla których warto starać się, aby dzieci wychowywane na emigracji stawały się dwujęzyczne.  Badania konsekwentnie pokazują, że dwujęzyczność wpływa korzystnie na więzi takich dzieci z rodzicami, dziadkami i rodziną w kraju pochodzenia oraz na ich większe zrozumienie i szacunek dla kultury kraju pochodzenia. Dwujęzyczne dzieci szybko dojrzewają, a dwujęzyczne osoby dorosłe często uważają, iż znajomość języka mniejszościowego wyniesiona z domu okazała się przydatna w szkole, podczas studiów oraz w karierze zawodowej [7].

Literatura

[1] Bialystok E. (1988). Levels of bilingualism and levels of linguistic awareness. Developmental Psychology,  24 (4), 560–567.

[2] Bialystok, E., Craik, F. I. M., & Luk, G. (2012). Bilingualism: consequences for mind and brain. Trends in Cognitive Sciences, 16(4), 240– 250.

[3] Bialystok, E., & Senman, L. (2004). Executive processes in appearance-reality tasks: The role of inhibition of attention and symbolic representation. Child Development, 75(2), 562– 579.

[4] Brito, N., & Barr, R. (2012). Influence of bilingualism on memory generalization during infancy. Developmental Science, 15(6), 812– 816.

[5] Byers-Heinlein, K. & Lew-Williams, C. (2013). Bilingualism in the early years: What the science says. LEARNing Landscapes 7 (1), 95-111.

[6] Cummins, J. (1984). Bilingualism and special education: Issues in assessment and pedagogy. Clevedon, UK: Multilingual Matters.

[7] Dębski, R. (2009). Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii:  Języki mniejszościowe w erze globalizacji i informatyzacji. Kraków:  Jagiellonian University Press. 

[8] Goetz, P. J. (2003). The effects of bilingualism on theory of mind development. Bilingualism: Language and Cognition, 6(1), 1–15.

[9] Ianco-Worrall A. D. (1972). Bilingualism and cognitive development. Child Development. 43 (4): 1390–1400.

[10] McLeod S., Harrison L.J., Whiteford, C., Walker S., 2016, Multilingualism and speech-language competence in early childhood: Impact on academic and social-emotional outcomes at school, Early Childhood Research Quarterly 34, 53-66.