Rodzice i inni opiekunowie dwujęzycznych dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia mowy i języka, często zastanawiają się nad wpływem dwujęzyczności na sprawności językowe ich dzieci. Często zadają pytania, czy kontynuować naukę dwóch języków w domu lub czy posyłać dziecko do dwujęzycznego przedszkola lub szkoły, jak kiedyś mieli w planie.

W ostatnich latach pojawiły się badania dotyczące dwujęzyczności dzieci z różnymi zaburzeniami, które urodziły się w środowisku dwujęzycznym i przyswajają dwa języki w tym samym czasie, a więc w sytuacji dwujęzyczności symultanicznej (ang. simultaneous bilingualism). Badania pokazują, że dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym (ang., specific language impairment - SLI) przyswajające dwa języki w tym samym czasie nie mają większych trudności w posługiwaniu się dwoma językami niż dzieci jednojęzyczne, posiadające tę samą diagnozę [3]. Inne badania wykazują również, że dzieci z Syndromem Downa wychowywane w dwujęzycznych domach rozwijają się pod względem językowym tak samo, jak ich jednojęzyczni rówieśnicy z tą samą chorobą i osiągają taki sam stopień sprawności językowej w języku dominującym [2]. Wreszcie badania porównawcze słownictwa dwujęzycznych dzieci autystycznych oraz ich jednojęzycznych rówieśników także prowadzą do wniosku, iż dwujęzyczność nie ma negatywnego wpływu na rozwój językowy dzieci z autyzmem, ponieważ obydwie badane grupy dysponowały porównywalnym zasobem słów [5, 6]. Można podsumować, że dotychczasowe badania dość przekonująco pokazują, iż dwujęzyczność symultaniczna nie ma negatywnego wpływu na rozwój językowy dzieci ze zdiagnozowanymi zaburzeniami rozwoju mowy i języka.

Osobnym zagadnieniem są badania dzieci z zaburzeniami mowy i języka, które nabywają drugi język, kiedy już dysponują językiem chronologicznie pierwszym, czyli zwykle po ukończeniu trzeciego roku życia. Ogólnie mówiąc, wyniki tych badań także wspierają dwujęzyczność, choć nie są tak jednoznaczne. Większość badań dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym pokazuje, że dzieci te mogą po pewnym czasie osiągnąć w języku drugim kompetencję porównywalną do kompetencji językowej jednojęzycznych rówieśników ze specyficznym zaburzeniem językowym [4]. Badanie duńskie pokazuje jednak, że dzieci z SLI, które w domu mówiły po turecku po czterech latach nauki języka duńskiego językowo nie dogoniły swoich duńskojęzycznych (jednojęzycznych) rówieśników z SLI. Autorzy przyznają jednak, że na rezultaty negatywny wpływ mogły mieć złe socjoekonomiczne warunki, w których wychowywane były tureckie dzieci. Wreszcie badania porównawcze dzieci autystycznych nabywających dwa języki równocześnie, sekwencyjnie oraz dzieci jednojęzycznych nie wykazały żadnych istotnych różnic pomiędzy tymi trzema grupami dzieci [1]. Można zatem podsumować, że dzieci z zaburzeniami mowy i języka uczące się drugiego języka po ukończeniu trzeciego roku życia, na przykład języka kraju osiedlenia, także mogą ten język opanować na poziomie podobnym do swoich jednojęzycznych rówieśników z podobnymi zaburzeniami, pod warunkiem, że wychowywane są w warunkach socjoekonomicznych sprzyjających nauce języka drugiego.

Istnieją czynniki pozajęzykowe, które należy brać pod uwagę, kiedy podejmuje się decyzję dotyczącą językowego wychowania dzieci. Po pierwsze, rodzice powinni posługiwać się w kontaktach z dziećmi językiem, który jest dla nich najbardziej naturalny, w którym mogą najlepiej wyrażać swoje uczucia i przekazywać dziecku wiedzę. Jeśli opiekunowie zbyt wcześnie przerwą naukę języka pierwszego (domowego) istnieje niebezpieczeństwo, iż dziecko całkowicie utraci ten język, co będzie miało także negatywny wpływ na naukę języka drugiego w przyszłości oraz ogólnie na językowy i kognitywny rozwój dziecka. Dzisiaj wiadomo, iż dobrze rozwinięty język domowy jest doskonałym fundamentem dla nauki języka drugiego, np. języka przedszkola i szkoły. Przede wszystkim należy jednak pamiętać, że utrata języka domowego dziecka może pozbawić go dostępu do kultury rodziców i rodziny oraz wielu członków rodziny w kraju pochodzenia.

Literatura

[1] Hambly, C. & Fombonne, E. (2011). The impact of bilingual environments on language development in children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders.

[2] Kay-Raining Bird, E., Cleave, P., Trudeau, N., Thordardottir, E., Sutton, A. & Thorpe, A. (2005). The language abilities of bilingual children with Down Syndrome. American Journal of Speech-Language Pathology, 14, 187-199.

[3] Paradis, J. (2010). The interface between bilingual development and specific language impairment. Applied Psycholinguistics, 31, 227-252.

[4] Paradis, J., Genesee, F., and Crago, M. (2011). Dual language development and disorders: A handbook on bilingualism and second language learning. Baltimore, Maryland: Paul H. Brookes Publishing Co.

[5] Paradis, J., Crago, M., Genesee F., & Rice, M. (2003). Bilingual children with specific language impairment: How do they compare with their monolingual peers? Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 46, 1-15.

[6] Petersen, J., Marinova-Todd, S.H, & Mirenda, P. (2011). An exploratory study of lexical skills in bilingual children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders.